Ματυόρα ονομάζεται ένα φανταστικό μικροσκοπικό χωριό, που στέκει επάνω σε ένα ομώνυμο νησάκι, έτοιμο να χαθεί εις το όνομα του εκσυγχρονισμού. Οι αυτόχθονες κάτοικοι έχουν μία σύντομη διορία, για να εγκαταλείψουν τη γη τους.
Πόσος χρόνος είναι αρκετός για έναν άνθρωπο να συμφιλιωθεί με την ιδέα, πως θα αφήσει πίσω του τα πάντα και για πάντα; Πώς θα αντιδρούσε κανείς, όταν η πατρίδα του θα χανόταν για πάντα ακόμη και από τον χάρτη;
Η βραβευμένη Ουκρανή σκηνοθέτις Λαρίσα Σεπίτκο ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στην κινηματογραφική διασκευή του βιβλίου «Αποχαιρετισμός στη Ματυόρα», γραμμένο από τον αναγνωρισμένο Ρώσο λογοτέχνη, Βαλεντίν Ρασπούτιν. Ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα, όμως, τής στέρησε τη ζωή και έτσι ο, επίσης, κινηματογραφιστής σύζυγός της, Ελέμ Κλίμοφ, υλοποίησε το σχέδιό της.
Ο «Αποχαιρετισμός» [«Прощание») ολοκληρώθηκε το 1981, αλλά έμεινε στο συρτάρι για δύο ακόμη χρόνια, μέχρι τελικά να καταφέρει να αποκτήσει μία έστω και περιορισμένη διανομή στις κινηματογραφικές αίθουσες. Η θεματολογία της ταινίας, που κατά κύριο λόγο πραγματεύεται τις ολέθριες επιπτώσεις της βιομηχανοποίησης και της αστικοποίησης στην πραγματικότητα της αγροτικής ζωής, αποτελούσε -κατά κάποιον τρόπο- δυσφήμιση στην καλοκουρδισμένη μηχανή του σοβιετικού καθεστώτος της εποχής. Έτσι, η Επιτροπή Λογοκρισίας αρνήθηκε να δώσει άδεια εξαγωγής του φιλμ στο εξωτερικό και στο Βερολίνο, όπου επρόκειτο να ανοίξει το Φεστιβάλ του 1984 με την προβολή της.
Ο Ελέμ Κλίμοφ (ήδη βραβευμένος στη Βενετία από το 1982) ανέλαβε το δύσκολο έργο δημιουργίας μίας ταινίας σε καιρό προσωπικής οδύνης, μετά τον αναπάντεχο θάνατο της γυναίκας του. Όχι μόνο κατόρθωσε να φέρει εις πέρας το εγχείρημα, αλλά σκηνοθέτησε μία ριζοσπαστική κινηματογραφική εμπειρία, τόσο πλούσια σε καλαισθητικές απολαύσεις όσο και σε πρωτογενή συναισθήματα. Ισορροπεί επάνω σε ένα λεπτό σύρμα που διαχωρίζει τον ρεαλισμό από τον μυστικισμό, τον παγανισμό στην πίστη και τον πρωτογονισμό στην καθημερινή ζωή από τις τεχνολογικές εξελίξεις και την ραγδαίως αυξανόμενη εξάρτηση του συγχρόνου ανθρώπου, όχι τόσο από τα στοιχεία της φύσης, αλλά από τις μηχανές και εν προκειμένω, το υδροηλεκτρικής ενέργειας εργοστάσιο και το φράγμα, που θα κόψει σαν πέλεκυς τους δεσμούς των ιθαγενών με τα χώματα όπου πρωτοπερπάτησαν παιδιά, τα καλλιέργησαν ως ενήλικες και θα κατέληγαν ως νεκροί οργανισμοί.
Ο τρόπος που αξιοποιεί τα σύμβολά του το σενάριο, οι χαρακτηριστικές φιγούρες των πρωταγωνιστών της ιστορίας και τα εκφραστικά τους πρόσωπα, οι μικρές λεπτομέρειες των σωμάτων τους, όπως μιλούν και συνδιαλέγονται με το περιβάλλον, η «χειροποίητη» φωτογραφία και η άγρια γοητεία του φυσικού σκηνικού συνενώνονται σε ένα αρχέγονης δύναμης μα εκλεπτυσμένης αισθητικής καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
«Αποχαιρετισμός» (1983) – ΕΓΧΡ – 121’
Σκηνοθεσία: Ελέμ Κλίμοφ
Σενάριο: Λαρίσα Σεπίτκο, Ρούντολφ Τιουρίν, Γερμάν Κλίμοφ
Παίζουν: Στεφάνιγια Στανιούτα, Λεβ Ντούροβ, Αλεξέι Πετρένκο, Λιουντμίλα Πολυακόβα
APODYOPTES 