«Οι άνθρωποι φοβόμαστε την αρνητική αξιολόγηση των άλλων…»
– γράφει ο Γιάννης Φλιάτης
Οι Barkow (1989) και Gilbert (2001) ανέφεραν ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει δημιουργήσει συγκεκριμένα κοινωνικά συστήματα και για την υποστήριξη των οποίων, οι άνθρωποι εξέλιξαν υψηλού επιπέδου κίνητρα ώστε να συναγωνίζονται για την έγκριση και την υποστήριξη των άλλων.Στο ίδιο μήκος κύματος, οι Tooby & Cosmides (1996) τόνισαν ότι το είδος μας έχει ανάγκη να γίνεται αρεστό, να εκτιμάται και να λαμβάνει την έγκριση των άλλων ώστε να είναι σε θέση να αναπτύξει υποστηρικτικές σχέσεις, να προσελκύσει επιθυμητούς συντρόφους και να εμπλεκται με επιτυχία σε πολλά είδη κοινωνικών σχέσεων.Ο αποκλεισμός από κοινωνικές ομάδες είναι εκείνος που αντανακλά αρνητικά σε διάφορες πτυχές του εαυτού μας, όπως – μεταξύ άλλων – η αυτοπεποίθηση και το αίσθημα του ανήκειν (Baumeister & Leary, 1995; Baumeister & Tice, 1990).
Ως φυσικό αποτέλεσμα, λοιπόν, οι άνθρωποι φοβόμαστε την αρνητική αξιολόγηση των άλλων. Και αυτός ο φόβος, όταν αρχίζει να παίρνει δυσλειτουργικές μορφές και να εκφράζεται δυσπροσαρμοστικά, ονομάζεται Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους (Social Anxiety Disorder).
Πως ορίζεται η Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους (ΔΚΑ);
Πρωτεύον χαρακτηριστικό της ΔΚΑ αποτελεί ο φόβος της αρνητικής αξιολόγησης από τους άλλους. Με βάση διαγνωστικά εγχειρίδια (DSM-V), η διάγνωση της ΔΚΑ λαμβάνει υπόψη ότι το άτομο διακατέχεται από το φόβο της αρνητικής αξιολόγησης από τους άλλους στις περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις που είναι παρόν τις οποίες υπομένει με δυσκολία ή τις αποφεύγει.
Η πιο συχνή κοινωνική φοβία ίσως σχετίζεται με τη δημόσια ομιλία (ή ομιλία μπροστά σε κοινό) και αυτό είναι κάτι που οι περισσότεροι από εμάς – λίγο ή πολύ – μοιραζόμαστε. Μεταξύ άλλων, οι φόβοι του ατόμου μπορεί να σχετίζονται με το να τρώει μπροστά σε άλλους, να γράφει μπροστά σε άλλους, να ξεκινάει μία συζήτηση με νέα άτομα ή με δυσκολία να τη διατηρήσει, να πηγαίνει σε εκδηλώσεις με κόσμο ή πάρτι, να γνωρίζει νέα άτομα, να βγαίνει ραντεβού κ.α.
Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, για να τη διάγνωση της ΔΚΑ χρειάζεται όλες αυτές οι καταστάσεις να είναι δυσλειτουργικές για το άτομο και να εκφράζονται δυσπροσαρμοστικά για ένα διάστημα 6 μηνών, στη διάρκεια του οποίου το άτομο αποφεύγει καταστάσεις ή κάνει συστηματική χρήση συμπεριφορών ασφαλείας (περισσότερα για συμπεριφορές ασφαλείας εδώ) για να μειώσει το άγχος του.
Αποτελεσματική Θεραπεία – Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία
Η Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα πετυχημένη στην αντιμετώπιση της ΔΚΑ. Σε πρώτο στάδιο η Συμπεριφορική Θεραπεία με πρωτοστάτες τους Marks & Gelder (1966) χρησιμοποίησε την – σε πάρα πολλές περιπτώσεις επιτυχημένη – θεραπεία έκθεσης με σκοπό την εξοικείωση του ατόμου με τα φοβικά ερεθίσματα και καταστάσεις.
Ο τελικός στόχος της θεραπείας έκθεσης είναι, στην ίδια πολύ δυσάρεστη κατάσταση για το άτομο, το άγχος να φτάνει σε πολύ μικρότερα επίπεδα κορύφωσης σε σχέση με το πριν της θεραπείας, αλλά και να μειώνεται πολύ γρηγορότερα όταν το άτομο βρίσκεται μέσα στην κατάσταση (βλ. Σχήμα 1).
Από την αρχή της ενοποίησης της Συμπεριφορικής Θεραπείας με τη Γνωστική Θεραπεία στις αρχές του 1980, φτάσαμε σήμερα να μιλάμε για ένα πολύ πετυχημένο μοντέλο της Γνωστικής Συμπεριφορικής Θεραπείας από τους Hoffman & Otto (2008), το οποίο συνδυάζει τη θεραπεία έκθεσης με ένα ευρύτερο πλαίσιο πεποιθήσεων και σκέψεων που έχουν να κάνουν με τη Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους. Το μοντέλο παρουσιάζει το φαύλο κύκλο που δημιουργείται μέσω της αποφυγής και των συμπεριφορών ασφαλείας και το πως αυτά συνεισφέρουν στη διατήρηση και ενίσχυση της διαταραχής και του άγχους.
Μέσα από αυτή τη θεραπεία το άτομο καλείται να εντοπίζει το άγχος του, την αποφυγή και τις συμπεριφορές ασφαλείας του, ενώ παράλληλα επαναπροσδιορίζει τόσο τους στόχους που θέτει σε κοινωνικές καταστάσεις όσο και τα κοινωνικά στάνταρ που ενδεχομένως περιβάλλουν αυτές.
Hofmann, S.G., & Otto, M.W. (2008). Cognitive behavioral therapy for social anxiety disorder: Evidence-based and disorder-specific treatment techniques. Taylor & Francis.
APODYOPTES 