ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
Περίληψη προηγουμένου…
Περί ελικοπτέρων και βομβαρδιστικών, ως πετούμενων της κοινωνικής βιόσφαιρας –Περί της σύγχρονης οικονομικο/κοινωνικής βιόσφαιρας, ως εργοστασίου παραγωγής αεροσκαφών –Περί της λειτουργίας των Managers ως πιλότων –Περί των Συμβούλων ως κυρίαρχων αρχόντων της καθημερινότητάς μας και … ένα «αλλά».
Ο Διαβολοκαλόγερος
Εκείνος ο Ρασπούτιν –που και από την όψη να τον έκρινες ανατρίχιαζες σύγκορμος- ήταν, ως γνωστόν, η κυρίαρχη δύναμη πίσω απ’ τον Αυτοκράτορα Νικόλαο Β΄, ο «σκοτεινός» παράγων, ο πραγματικός κυρίαρχος Άρχων. Επειδή στο προηγούμενο σημείωμά μας μιλήσαμε για τον κρυφό/φανερό κυρίαρχο άρχοντα της σύγχρονης κοινωνικής βιόσφαιρας και της ζωής μας, σήμερα ας ασχοληθούμε λίγο με τον εσωτερικό μας Ρασπούτιν, τον πραγματικό κυρίαρχο, που οι παρωθήσεις του μας μετατρέπουν είτε σε ελικόπτερα είτε σε βομβαρδιστικά. Αυτόν το διαβολοκαλόγερο, που μας οδηγεί άλλοτε να συνομιλούμε κι’ άλλοτε ν’ αλληλοσκοτωνόμαστε.
Το όνομα αυτού: ‘Ανάγκη’.
Στις Κοινωνικές Επιστήμες, εν γένει, ως ‘ανάγκη’ ορίζεται ένα έντονο αίσθημα έλλειψης, το οποίο προκαλεί δραστηριότητες και συμπεριφορές για την ‘κάλυψη’ του κενού που δημιουργεί & ενεργοποιεί/κινητροδοτεί ένα άτομο με κατεύθυνση την ικανοποίηση της ανάγκης.
Ο αγαπητός Κοινωνιολόγος, κύριος Αβραάμ Μάσλοου[2], προσδιόρισε μια ‘πυραμίδα’ ιεράρχησης των ανθρώπινων αναγκών, τις οποίες ανέλυσε εκτεταμένα ως κίνητρα συμπεριφοράς.
Σχετικά με το θέμα, αντί χιλίων λέξεων, ας παραθέσουμε μια εικόνα που δείχνει την ταξινόμηση/ιεράρχηση αυτή. Την ονομάζουμε ‘Σχήμα 1’.
Έχουν υπάρξει πολλές παραλλαγές, τροποποιήσεις και συμπληρώσεις της ανωτέρω παραστατικής ταξινόμησης, ωστόσο για τους περιορισμένους σκοπούς του παρόντος σημειώματος, αυτό το Σχήμα 1 μας εξυπηρετεί απολύτως.
Φυσικά, διερευνώντας τη ‘συνομιλία’ & τον ‘αλληλοσκοτωμό’ σε συνάρτηση με τη λειτουργία και τις παρωθήσεις των αναγκών στην ανθρώπινη διάδραση και αλληλεπίδραση, θ’ ασχοληθούμε κυρίως με τα δύο ‘ρετιρέ’ της πυραμίδας: την Αυτοεκτίμηση και την Αυτοπραγμάτωση.
Εκεί, σ’ αυτά τα ‘ρετιρέ’ κατοικεί –αθέατος, αλλά καθοριστικός- ο Διαβολοκαλόγερος, στο βάθος της αυτοκρατορίας του εαυτού/εγώ μας.
Είπαμε: το όνομα αυτού ‘Ανάγκη’. Το επίθετο είναι: ‘Αυτοεπιβεβαίωσης’! Που προκύπτει από την πλήρωση της Αυτοεκτίμησης και οδηγεί, τελικώς, στην Αυτοπραγμάτωση.
Η πυραμίδα που θα μπορούσε να είναι και σφαίρα.
Η ανάγνωση του Σχήματος 1, δεν είναι τόσο απλή ή ‘γραμμική’ όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Δε σημαίνει, σε καμία περίπτωση, ότι η ικανοποίηση των αναγκών (και συνακόλουθα η λειτουργία τους) ακολουθούν ανοδική/γραμμική πορεία από τη βάση προς την κορυφή. Είναι θεμελιώδες, βέβαια, ν’ ασχοληθεί ένας άνθρωπος με την ικανοποίηση των αδήριτων αναγκών στη βάση (Φυσιολογικές/Βιολογικές ανάγκες και Ασφάλεια), πριν αποκτήσει την «πολυτέλεια» ν’ ασχοληθεί με τους υπόλοιπους ορόφους.
Ωστόσο, π.χ.: ένας δεκάχρονος δεν έχει στο κεφάλι του τις σκοτούρες του βιοπορισμού (τουλάχιστον αν δεν μιλάμε για τις φαβέλες της Μπραζίλια). Αυτό δε σημαίνει ότι δεν κατευθύνονται οι συμπεριφορές του από την ανάγκη για Αγάπη, Ασφάλεια, Ανήκειν και –γιατί όχι- Αυτοεκτίμηση (αν και δεν είναι καθόλου απαραίτητο να γνωρίζει επακριβώς τις έννοιες. Η πίεση της ανάγκης δε χρειάζεται όνομα για να λειτουργήσει).
Σε άλλο παράδειγμα, ένας άνθρωπος μπορεί ν’ αρνηθεί την ικανοποίηση μιας βιοποριστικής/βασικής ανάγκης (π.χ. περισσότερα χρήματα) αν αυτό θίγει την αξιοπρέπεια και τον αυτοσεβασμό του (που συνδέονται με τους ψηλότερους ορόφους). Ομοίως, ένας άνθρωπος μπορεί να παραγνωρίσει την πιεστικότητα του αισθήματος του ‘Ανήκειν’ (οικογένεια, παρέα, πατρίδα), αν ο εσωτερικός αυτοπροσδιορισμός του ως ανεξάρτητου ατόμου, έχει οδηγήσει την Προσωπικότητά του και την πορεία της ζωής του σε εντελώς διαφορετικές επιλογές.
Είναι πάρα πολλές οι δυνητικές παραλλαγές, γι’ αυτό ας περιοριστούμε στο βασικό: η πυραμίδα θα μπορούσε να διαβάζεται/ερμηνεύεται «σπειροειδώς» ή σφαιρικά. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια σφαίρα. Σημασία δεν έχει το σχήμα, αλλά η οπτική γωνία θέασης και ερμηνείας του.
Η Αλίκη κάτω στη Λαγότρυπα
Υπενθυμίζω ότι μιλάμε για συμπεριφορές και για τα κίνητρά τους (ανάγκες). Επίσης, θυμίζω ότι στο παρόν σημείωμα σχηματίζουμε ένα ‘κάδρο’ –πλαίσιο. Και μια κι’ αναφερόμαστε σε συμπεριφορές και στην (περίφημη για όλους) Προσωπικότητα, ας ρίξουμε και μια ματιά σ’ έναν πλατύτερο χώρο, μέσα στον οποίο λειτουργούν όλ’ αυτά (και ο καθείς μας, φυσικά). Ας το πούμε Σχήμα 2.
Ας θεωρήσουμε προς στιγμήν –για λόγους απλοποίησης του κουβαριού που σχηματίζεται- ότι είμαστε το κέντρο του σύμπαντος κόσμου (και για μερικούς ανθρώπους πράγματι αυτή είναι η αίσθηση, οφείλω να πω –τι να κάνουμε). Είναι εύκολο να φαντασιώσουμε/εικονοποιήσουμε τη δυναμική που σχηματίζεται: Ανάγκες ως Κίνητρα Συμπεριφορών + Αλληλεπίδραση με το Κοινωνικό περιβάλλον >> Αυτοπροσδιορισμός Ατόμου >> Διαμόρφωση Συμπεριφορών >> Έκφραση Συμπεριφορών >> Διάδραση & Αλληλεπίδραση με το ευρύτερο περιβάλλον και τα άλλα άτομα + Ανατροφοδότηση (και ο κύκλος ξαναρχίζει αενάως).
Εδώ …αρχίζουν τα κάπως ‘δύσκολα’. Είναι προφανές ότι η Αλίκη πρέπει να κατεβεί πολύ βαθειά στη λαγότρυπα των ομόκεντρων κύκλων που περιβάλλουν την ταλαίπωρη ύπαρξή της, προκειμένου να μπορέσει να κατανοήσει την πορεία της, να διαβάσει το ‘μηχανισμό’ που την κινεί μέσα στη χώρα των θαυμάτων, εκκινώντας από εκείνη την πυραμίδα των κινήτρων που προαναφέραμε και φτάνοντας μέχρι την αποκάλυψη των μυστικών της ίδιας της υπόστασής της, είτε μπροστά στον καθρέφτη (και πίσω απ’ αυτόν) είτε (το πιο δύσκολο) με ασφάλεια και Αυτοεπιβεβαίωση στον ευρύτερο κόσμο των ομόκεντρων κύκλων της Λαγότρυπας. Φτάνοντας, δηλαδή, ν’ αντιμετωπίσει τελικά τον Διαβολοκαλόγερο, επιλέγοντας αν θα λειτουργήσει σαν ‘ελικόπτερο’ ή ‘βομβαρδιστικό’, αν θα συνομιλεί η θ’ αλληλοσκοτώνεται.
Αλλά ο γράφων θεωρεί ότι αυτά είναι αρκετά, επί του παρόντος, για να κάνουν και τον πιο καλοπροαίρετο αναγνώστη να παρεκτραπεί.
Περισσότερα και αναλυτικότερα στο επόμενο Γ’ Μέρος.
Ευχαριστούμε για το χρόνο σας.
Γιώργος Σκαρβέλης
14-9-2018
[1] Ο τίτλος είναι ‘δάνειο’. Είναι μια φράση του Bernard–Marie Koltes, από συνέντευξή του στην Colette Godard, με αφορμή το Θεατρικό του Έργο «Στη Μοναξιά των Κάμπων με Βαμβάκι», έκδοση ΑΓΡΑ, Μτφρ. Δημήτρη Δημητριάδη.
[2] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%AC%CE%BC_%CE%9C%CE%AC%CF%83%CE%BB%CE%BF%CE%BF%CF%85
APODYOPTES 