«Οι γυναίκες ήταν λίγο καλύτερες από τους άντρες στην ποίηση..έδιναν μεγαλύτερη σημασία στη γλώσσα, οι άντρες λίγο περισσότερο στο περιεχόμενο και κακώς..ξεχνούσαν ότι η λογοτεχνία είναι στυλ..»
– στη Μαρία Λυδία Κυριακίδου
Εισαγωγικό σημείωμα
Για τον ποιητή, συγγραφέα, καθηγητή και διανοητή Νάνο Βαλαωρίτη, δε νομίζω πως χρειάζονται συστάσεις. Ή ίσως μόνο μία: διαβάστε τον σωστά κι ανακαλύψτε τον ως ολότητα.
Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη κατηγορία για να μπορέσει κανείς να εντάξει με επάρκεια το σύνολο του έργου του. Δε τα κατάφεραν οι ακαδημαϊκοί κύκλοι ακόμη, πόσο μάλλον εμείς.
Ένας άνθρωπος ανήσυχος, πολυσχιδής, ακούραστος ακόμη και μέχρι σήμερα, στα 97 του έτη, διαυγής, δημιουργικός και μελετηρός. Όπως ταιριάζει δηλαδή σε έναν αληθινό πνευματικό οδηγό. Όμως, όπως κι ο ίδιος αντιπαθεί τα «σχόλια», ή τους χαμερπείς διθυράμβους και κολακείες όπως θα προσθέσω κι εγώ, θα προτιμήσω να τα προσπεράσουμε.
Με υποδέχτηκε σε μια ζεστή ατμόσφαιρα, οικογενειακή, με ένα ζευγάρι καθάρια, φωτεινά μάτια κι έναν λόγο γαλήνιο και βαθύ, γεμάτο εικόνες, παραστάσεις, συμβολισμούς και ταξιδέματα..όπως ονειρεύεται κάθε νέος συγγραφέας συναντώντας ανέλπιστα ένα τέτοιο μέγεθος που ακούει στο όνομα «Νάνος Βαλαωρίτης».
Είναι αδύνατον να συμπεριληφθούν όλα όσα ειπώθηκαν σε τρεις ολόκληρες ώρες κι έτσι σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε και μικρότερα θεματικά αφιερώματα, εν ευθέτω χρόνω.
Γι’ αρχή, να επισημάνουμε πως αυτήν την εποχή, ο κ. Βαλαωρίτης βρίσκεται στα πρόθυρα της έκδοσης ενός νέου του πονήματος, το οποίο αφορά σε θεματικό του άξονα τα ομηρικά έπη και τη μορφή με την οποία αυτά διατίθενται και διδάσκονται σε βιβλία του εξωτερικού. Με τη βοήθεια μιας βοηθού, η οποία τον βοηθά στην καταγραφή και ενός ομηριστή μελετητή επιχειρεί να εκπονήσει την εν λόγω εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα, η οποία θα εκδοθεί σύντομα από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Περισσότερες πληροφορίες επ’ αυτού, σε λίγο καιρό.
Σας θέλουμε συντονισμένους!
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
(μέρος πρώτο)
• Θα ξεκινήσω με ένα ταξίδι στο χρόνο. Κατα τη διάρκεια παραμονής σας στη Μεγάλη Βρετανία, ως απεσταλμένος του Γιώργου Σεφέρη, σε ρόλο ενδιάμεσου Ελλήνων και Άγγλων λογοτεχνών, σημειώνω ανάμεσα στις επαφές και τις συναντήσεις σας ποιητικές μορφές όπως αυτές των Τ.Σ. Έλιοτ, Γ.Χ. Όντεν, Ντύλαν Τόμας. Σήμερα, τι επισφραγίζει η συλλογική μνήμη από εκείνη την εποχή;
Νάνος Βαλαωρίτης: «Το σημαντικό είναι πως βγήκε η ελληνική ποίηση από το γκέτο που βρισκόταν. Κανείς δεν την ήξερε έξω από την Ελλάδα. Εγώ έκανα τις πρώτες μεταφράσεις του Σεφέρη και του Ελύτη αλλά έγραψα κι ένα άρθρο για όλους τους νεωτερικούς ποιητές και ξεκινώντας από τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Εμπειρίκο, πέρασα στον Εγγονόπουλο, τον Γκάτσο, οι οποίοι ήταν κι οι κυριότεροι.
Όταν οι Άγγλοι είδαν ολόκληρο το βιβλίο, (τη μετάφραση του Σεφέρη) , που λεγόταν «ο Βασιλιάς της Ασίνης», έμειναν κατάπληκτοι και έγραψαν 14 ενθουσιώδεις κριτικές. Ο Έλιοτ μου έγραψε γράμμα, λέγοντας μου ότι είναι ουσιαστικά το έργο (η μετάφραση) τριών ποιητών, καθώς υπήρχαν πέντε ποιήματα που ‘χαν μεταφραστεί από τους Lawrence Durrell, Γιώργο Κατσίμπαλη και τον άλλο φίλο μου, τον Bernard Spencer επίσης ποιητή της β᾽ γενιάς, οπότε ήμαστε τρεις ποιητές.
Όλο αυτό αυτό έκανε γενικά μεγάλη κατάπληξη στους Άγγλους, γιατί ως τότε νόμιζαν πως ήμαστε μια χώρα χωρικών, καλλιεργητών και ψαράδων κι ότι δεν είχαμε καμία άλλη υπόσταση, μιας που όποτε έρχονταν εδώ κοιτάζαν το φολκλόρ..δεν πίστευαν ότι υπήρχαν ατομικοί ποιητές, σημαντικοί…
•Τον ίδιο χρόνο επιχειρήθηκε και μια μετάφραση του Καβάφη..
Νάνος Βαλαωρίτης: Λοιπόν ναι, ήταν και πριν από τη μετάφραση του Καβάφη, η οποία έγινε τον ίδιο χρόνο, το ᾽48 που όμως δεν σημείωσε επιτυχία, γιατί ήταν κάπως ψυχρή… είχε γίνει από τον Μαυροκορδάτο, ο οποίος δίδασκε στην Οξφόρδη. Ο ίδιος γνώριζε ελληνικά, αλλά ήταν περισσότερο ακαδημαϊκός. Οι καλές κριτικές, ήρθαν μετά, με τη μετάφραση της Ray Dalven,, η οποία ήταν Εβραία που διέμενε στα Γιάννενα κι η οποία βρέθηκε στην Νέα Υόρκη και μετέφρασε τον Καβάφη με τη βοήθεια του W.H. Auden , του ποιητή, ο οποίος ήταν επίσης φίλος μου και έγραψε και την εισαγωγή στην πρώτη έκδοση και τότε άρχισε να γίνεται ο Καβάφης γνωστός..δηλαδή άργησε πολύ. Αυτό θα έγινε τουλάχιστον 5 – 6 χρόνια μετά από την έκδοση τη δική μου, του Σεφέρη.
Όλα αυτά αφήνουν κάποια «ίχνη»…
• Πώς νιώθατε εκείνη την εποχή,ως ένα νέο παιδί, πώς προσλαμβάνατε όλο αυτό, ηθικά, ψυχικά, πνευματικά ;
Νάνος Βαλαωρίτης: Ήμουν 23 ετών. Ήταν πόλεμος. Έφυγα από την Ελλάδα, με κίνδυνο, με καΐκι από το Αιγαίο κι έφτασα στο Κάιρο κι από κει με έστειλε ο Σεφέρης… πήγα με αεροπλάνο..δεν είχα φύγει ποτέ από την εστία μου εδώ και ξαφνικά βρέθηκα σε μία ξένη χώρα και σε μια δουλειά στην οποία δε με συμπαθούσαν πολύ..στην πρεσβεία. Μια ασήμαντη δουλειά, αλλά αυτό εξασφάλισε ο Σεφέρης. Εγώ δεν αισθανόμουν καλά, αισθανόμουν άγχος, όμως η σχέση μου με τους Άγγλους ποιητές συνάφθηκε αμέσως. Όπως και με τους δύο διευθυντές των περιοδικών, τον John Lehman, του New Poetry (ήταν ένα μικρό περιοδικό που έβγαινε στον πόλεμο από τους Penguin και Cyril Conolly στο οποίο και μπήκε το άρθρο για τους Έλληνες ποιητές.
• Είδα νωρίτερα που κοινοποίησατε ένα μικρό αφιέρωμα του περιοδικού μας για τον Νίκο Καββαδία…σχετικά με την πικρία του σε σχέση με τον Σεφέρη.
Ισχύει αυτή η ιστορία; Σας ρωτώ, γιατί δε θέλουμε να αναμεταδίδουμε ανακρίβειες και αυτό είναι κάτι που δε μπορούμε να διασταυρώσουμε εύκολα, πια.
Νάνος Βαλαωρίτης: Αυτό δεν ήταν έτσι. Νομίζω δεν ήταν αληθινή ιστορία, γιατί ο Σεφέρης ήταν πολύ φιλικός με τον Καββαδία. Ο Καββαδίας ερχόταν στον Λουμίδη, μαζί με τους άλλους ποιητές κι ήμασταν όλοι φίλοι..εγώ έχω ταξιδέψει 2 – 3 φορές με τον Καββαδία και μάλιστα μία φορά με τον ποιητή Αντωνίου καπετάνιο..ο οποίος ήταν επίσης φίλος του Σεφέρη..λοιπόν αυτή η ιστορία δε με πείθει, νομίζω πως κάποιος ήταν εναντίον των ποιητών της γενιάς του ᾽30.
Δε μπορώ να πιστοποιήσω βέβαια, αν την πρώτη φορά που τον είδε ο Σεφέρης δε τον χαιρέτησε, αλλά ξέρω ότι μετά δεν υπήρχε πρόβλημα. Το μόνο που θυμάμαι είναι πως, νομίζω, τα «Νέα Γράμματα» δεν είχαν βάλει ποιήματά του. Ο Νίκος Καββαδίας έβγαζε πολύ ωραία βιβλία, τα οποία όλοι αγαπούσαν και τον αγαπούσαν όλοι και ως άνθρωπο.
Να ξέρεις, διαδίδονται πολλά, τα οποία έχουν σχέση με ανθρώπους, οι οποίοι είχαν κάποια πικρία δική τους και έτσι διαδέχθηκαν κάποια τέτοια ανέκδοτα..γιατί οι συγγραφείς των Νέων Γραμμάτων ήταν όλοι συγγραφείς του ’30.
Αναζητώντας, θα βρεις μια φωτογραφία, όπου απεικονίζεται ο Κοσμάς Πολίτης και περίπου άλλοι δέκα. Αυτοί όλοι γνωρίζονταν μεταξύ τους. Βέβαια τα «Νέα Γράμματα» δεν είχαν δημοσιεύσει τον Μυριβήλη, ή το «Νούμερο» του Βενέζη, γιατί αυτοί ήταν ανεξάρτητοι κι είχαν βγάλει δικά τους, δημοσιευαν σε άλλα περιοδικά. Δεν ήταν μοντερνιστές, όπως ήταν ο Θεοτοκάς ας πούμε. Ο Θεοτοκάς ακολουθούσε τον Zιντ, ο οποίος ήταν ένας συγγραφέας Γάλλος προ μοντερνιστής. Η «Αργώ» του Θεοτοκά ήταν ένα σπουδαίο μυθιστόρημα για μας εκείνη την εποχή..
• Στις μέρες μας, πολλοί συγγραφείς επιζητούν, ακόμη και από το ξεκίνημά τους, βραβεύσεις, φήμη, δόξα (σε ορισμένες περιπτώσεις ,μάλιστα, αν δεν υπάρχουν βραβεία βοηθούν στην επινόησή τους). Εσείς, αρνηθήκατε την πρώτη σας βράβευση το 1958, αυτοεξοριστήκατε στα χρόνια της δικτατορίας, απορρίψατε την πρόταση να αποτελέσετε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών το 1976.
Είναι η «αυτοεξορία» επιβεβλημένη ανάγκη για τον αληθινό δημιουργό;
Νάνος Βαλαωρίτης : (γελάει)
Είναι πολύ σημαντική..
Tα καλύτερα ποιήματα είναι γραμμένα από προβληματική ποίηση, όπως ήταν για παράδειγμα η ποίηση της Κατερίνα Γώγου , η οποία έγραφε, αποτεινόμενη σε κάποιον, σε ένα περίεργο προφορικό στυλ, αλλά τελείως δικό της. Από την άλλη μεριά η Μαντώ έγραφε σε ένα στυλ τελείως διαφορετικό, σα μια γεωμετρία της γλώσσας, με ένα άλλο πάθος, διαφορετικό..
Γενικά οι γυναίκες ήταν λίγο καλύτερες από τους άντρες στην ποίηση..έδιναν μεγαλύτερη σημασία στη γλώσσα, οι άντρες λίγο περισσότερο στο περιεχόμενο και κακώς..ξεχνούσαν ότι η λογοτεχνία είναι στυλ..
(συνεχίζεται..)
Διαβάστε το β’ μέρος της συνέντευξης εδώ
APODYOPTES 
Να και μια σοβαρή, αληθινή και ζουμερή συνέντευξη.
Μου αρέσει!Αρέσει σε 1 άτομο